منیره محمودی

زمینه: شیمی درمانی بعنوان پایه اصلی درمان سرطان به طور قابل توجهی به افزایش میزان بقای سرطان دوران کودکی کمک می کند. عوامل آلکیله کننده از جمله ملفالان علاوه بر اثر ضد سرطانی خود به عنوان عامل گنادوتوکسیک منجر به آسیب بیضه، عدم تعادل در هورمون‌های غدد جنسی و اختلال درتکثیر سلول‌های زایا و اسپرم‌زایی می‌شود. همچنین این دارو با کاهش سطح گلوتاتیون، سوپراکسیددیسموتاز و کاتالاز و افزایش فعالیت مالون‌دی‌آلدئید و القای آپوپتوز منجر به ایجاد استرس اکسیداتیو می‌گردد که ممکن است تهدیدی قوی برای پتانسیل باروری مردان باشد. ویتامین Cبرای بسیاری از عملکردهای بیولوژیکی ضروری است و از طریق خواص آنتی اکسیدانی خود با افزایش غلظت گلوتاتیون (GSH) و فعالیت آنزیم‌های آنتی-اکسیدانتی بیضه مانند کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز نقش مهمی در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو ایفا می کند. ویتامین C همچنین می‌تواند با افزایش میزان تستوسترون منجر به افزایش تعداد سلول های اسپرماتوژن نیز گردد. از این رو این مطالعه اثر آنتی‌اکسیدانتی ویتامین C را بر علیه سمیت تولیدمثلی القا شده توسط ملفالان در موش های نر بالغ نژاد NMRI مورد ارزیابی قرار داد. مواد و روش‌ها: دراین تحقیق تجربی، 24 سر موش نر بالغ نژاد NMRI (با میانگین وزنی 1±35 گرم) به صورت تصادفی به گروه‌های کنترل، ویتامین C (mg/kg100روزانه)، ملفالان (mg/kg5 روزانه) و ملفالان + ویتامین C تقسیم و از طریق تزریق داخل صفاقی به مدت 28 روز تیمار شدند. 24 ساعت پس از آخرین تیمار ناحیه دمی اپیدیدیم چپ بریده شد و جهت بررسی پارامترهای اسپرمی (شامل تعداد، تحرک، قابلیت حیات و طول دم اسپرم) به پلیت 3 سانتی‌متری حاوی محیط کشت (HamsF10) منتقل گردید. بیضه چپ خارج و بعد از فیکس در محلول MDF، مراحل پاساژ بافتی، برش‌گیری و رنگ‌آمیزی (به روش (H&E انجام شد. سپس پارامترهای بافتی از قبیل حجم کل بیضه، حجم، طول، قطر و ارتفاع اپیتلیوم زایشی لوله‌های منی‌ساز و حجم بافت بینابینی و همچنین تعداد سلول‌های جنسی، سرتولی و لیدیگ با تکنیک استریولوژی بررسی شد. بیضه راست نیز جهت محاسبه تولید روزانه اسپرم (DSP) استفاده شد. همچنین میزان هورمون تستوسترون، سطح مالون‌دی‌آلدئید و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام سرم مورد ارزیابی قرار گرفت. داده‌ها با روش آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و تست Tukey تجزیه و تحلیل و تفاوت میانگین ها در سطح 05/0 p˂معنادار در نظر گرفته شد. نتایج: کاهش معنی‌داری در میانگین وزن بدن، وزن بیضه، حجم بافت بیضه، حجم، طول قطر و ارتفاع اپیتلیوم زایشی لوله‌های منی‌ساز، شاخص‌های اسپرماتوژنز و تعداد سلول‌های اسپرماتوگونی، اسپرماتوسیت، اسپرماتید گرد و دراز، سرتولی و لیدیگ در گروه ملفالان نسبت به گروه کنترل مشاهده گردید (001/0>p). همچنین مقایسه تعداد، تحرک، حیات و طول دم و تولید روزانه اسپرم در گروه ملفالان نسبت به گروه کنترل کاهش معنی‌داری نشان داد )001/0>p). کاهش معنی داری از مقایسه میانگین سطح سرمی تستوسترون و ظرفیت آنتی‎اکسیدانتی تام در گروه ملفالان در مقایسه با گروه کنترل دیده شد) 001/0>(p. درحالی‌که میانگین حجم بافت بینابینی و میزان مالون‌دی‌آلدئید سرم در گروه ملفالان در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنی‌داری نشان‎ داد (05/0p<). تیمار هم‌زمان ویتامین C + ملفالان منجر به بهبود معنی داری در پارامترهای نامبرده در مقایسه با گروه ملفالان گردید.