هدف: در این مطالعه اثرات ریزوبیوم بر رشد گیاه یونجه تحت شرایط آلودگی SO2 هوا ارزیابی شده است. مواد و روش ها: گیاهان 35 روزه (تلقیح نشده، تلقیح شده با ریزوبیوم بومی و استاندارد) به مدت 6 روز متوالی، هر روز 2 ساعت تحت تیمار غلظت های مختلف گاز SO2 (0، 5/0، 1، 5/1 و 2ppm) قرار گرفتند. نتایج: نتایج کاهش معنی دار سطح برگ، طول ساقه، عمق ریشه و وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه گیاهان تحت غلظت های بالای گاز را نشان داد. تعداد برگ در تمام غلظت ها، تغییر معنی داری را نشان نداد. تلقیح گیاه یونجه با باکتری ریزوبیوم اثرات منفی غلظت های بالای گاز دی اکسیدگوگرد را به طور معنی داری کاهش داد. در این بررسی اثرات مثبت باکتری بومی چشمگیرتر بود. نتیجه گیری: نتایج حاصله بیانگر اثرات مخرب غلظت های بالای آلودگی SO2 هوا روی رشد گیاهان و اثرات مثبت تلقیح باکتریایی در مقاومت نسبت به تنش آلودگی دی اکسیدگوگرد هوا می باشد.
