مفهوم «واقعیت»، همچون بسیاری از دیگر مفاهیم بنیادی علوم انسانی، مفهومی است دیرفهم و همواره از چارچوب های مشخص تعریف و تفسیر گریخته است و مرزهای آن همراه با جابه جایی های مبتنی بر موقعیت دچار دگرگونی شده است. از سوی دیگر، بسیاری از نظریه پردازان کوشیده اند تا مرزی قاطع میان واقعیت زندگی و واقعیت هنری ایجاد کنند. همین امر باعث پیچیده تر شدن این مفهوم شده است. در این نوشتار، تلاش بر آن است تا مفهوم واقعیت، در هر دو حوزۀ مورد نظر زندگی و هنر (در این جا شعر)، بازکاوی شود. البته، گستردگی موضوع ایجاب می کند که در این جستار، تنها به یک حوزه از حوزه های تحقّق واقعیت پرداخته شود. این حوزه، «اندیشه و شعر نیمایوشیج» است که، البته، تمرکز اصلی بر دیدگاه های اوست که به زبان نثر ارائه شده اند. اساسی ترین مبحث این نوشتار آن است که در شعر نیما جریان شکل گیری و دریافت واقعیت از حالت سوبژکتیو (ذهنی) به حالت ابژکتیو (عینی) تغییر جهت می دهد. در این وضعیت انتقال واقعیت نیز از مسیر عین به ذهن میسّر می شود. این امر سبب می شود که تجربۀ شعری در شعر نیما تبدیل به تجربه ای پویا و زنده و صمیمی گردد. از سوی دیگر، پی گیری چنین مسیری در جریان انتقال واقعیت باعث می شود که شعر شاعر از گزند آنچه بدیهی و کلیشه ای و طبیعی است، تا حد زیادی مصون بماند.
