1403/09/16
حسن حیدری

حسن حیدری

مرتبه علمی: استاد
ارکید: https://orcid.org/0000-0003-1139-1572
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده ادبیات و زبان های خارجی
نشانی: دانشگاه اراک -گروه زبان و ادبیات فارسی
تلفن:

مشخصات پژوهش

عنوان
بررسی نماد ها و نشانه های پوچ گرا و خلق زمینه های آن در شعر معاصر
نوع پژوهش
پایان نامه های تقاضا محور و غیر تقاضا محور
کلیدواژه‌ها
نماد، نشانه، نیهیلیسم، پوچ انگاری.
سال 1398
پژوهشگران حسن حیدری(استاد مشاور)

چکیده

پوچ گرایی یا نیهیلیسم، پدیده ای است که با پیشرفت های بشر غربی آغاز شده و از طریق ترجمۀ ادبیات نیست انگار به کشورهای درحال توسعه، از جمله ایران راه یافته است. در مرکز این مکتب فلسفی، اندیشۀ «غیاب خدا» و نفی باورهای اعتقادی مطرح می شود و انسان با دوری از ارزش های متعالی و اهداف عالی خویش، دچار نوعی پوچی، بی معنایی و سردرگمی می گردد. رگه هایی از این عقاید در اشعار برخی از شاعران ادب فارسی نیز قابل مشاهده است. نگارنده در این پژوهش به بررسی نمادها و نشانه های پوچ انگار چند تن از شاعران معاصر از جمله، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، فروغ فرّخزاد و منوچهر آتشی پرداخته است. اساس کار، در این رساله، نظریۀ آسیب شناسی آبراهام اچ مازلو دربارۀ شاخص ها و نشانه های نیهیلیستی بوده است. پژوهش حاضرشامل پنج فصل است. در فصل اول مبانی نظری دربارۀ نمادشناسی، نشانه شناسی و نیهیلیسم مطرح شده است. فصل دوم تا پنجم به ترتیب، تجزیه و تحلیل اشعار احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، فروغ فرّخزاد و منچهر آتشی بر اساس نشانه شناسی نیست انگار مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل این کاوش ها به قرار زیر است: 1- شاملو به دنبال تأثیرپذیری از مکاتب فلسفی اومانیسم، اگزیستانسیالیسم و نیهیلیسم، اندیشۀ غیاب خدا را در شعر خود مطرح می کند و نشانه ها و اندیشه های نیهیلیستی در اشعار او با طیفی گسترده و عمیق قابل مشاهده است. 2- اخوان ثالث نیز از رهگذر بسیاری از ناکامی های زندگی و فردی و نیز آشنایی با مکاتب فلسفی الحادی روزگار خویش، چالش های معنوی بسیاری را از سر می گذراند. اما بیشتر در حالت معلقی از خداباوری و نفی خدا شناور است. دیگر نشانه های نیهیلیستی نیز در اشعار او بسامد بالایی دارد؛ اما تأثیرپذیری او در این زمینه از شاملو کم عمق تر و شاید ناآگاهانه تر است. 3- در اشعار سه مجموعۀ اول فروغ نیز با یک تأثیرپذیری گذرا و سطحی از اندیشه های این مکتب، روبرو هستیم؛ اما در مجموعه های بعدی این نشانه ها بسیار کم رنگ تر می شود و در نهایت محو می گردد. 4- از بررسی اشعار منوچهر آتشی نیز می توان چنین برداشت کرد که وی تحت تأثیر عقاید نیهیلیستی نبوده است و شاید بتوان برخی از مضامین و نشانه های پوچ گرا و تیره بینی های او را به تجربه های تلخ زندگی فردی و جنبۀ رمانتیکی شعر وی نسبت داد.