در این پژوهش پس از ارائه سیری برای تحولات قربانی در حج در چهار دوره (دوره اول: قربانی در منا و مصرف بهینه آن، دوره دوم ازدیاد تعداد حجاج و دفن و آتش زدن قربانی؛ دوره سوم: قربانی در قربانگاه در وادی محسر؛ دوره چهارم: قربانگاه نوین با طرح جدید قربانی) به فتاوای فقهای شیعه درهرمرحله با بیان مستند شرعی آن اشاره می شود و ضمن بیان ادله لزوم قربانی در منا، به حکم آن در شرایطی چون اتلاف قربانی در منا یا در خارج منا بودن کشتارگاه جدید و اقوال و استدلال های مربوط به آن پرداخته شده و در پایان، قول به کفایت ذبح در حرم پذیرفته شدهاست و بر اساس ادله شرعی و به حکم اولی معتبر دانسته شده است. روش پژوهش در این تحقیق، تاریخی و فقهی است و ارائه جدید مراحل قربانی و بررسی وضع فعلی آن از نگاه فقه و تاریخ از نوآوری های این مقاله به شمار می آید.
