ناصرخسرو ازجمله شاعرانی است که به سبب نگاه ویژه و ایدئولوژی متفاوتش همواره مورد توجه دوستداران شعر کلاسیک فارسی بوده است. نگارندگان بر این باور هستند که آشنایی با نگرش ناصرخسرو و شناخت جهان شعری او از دریچه تحلیل زبانی آثار وی میسر است، ازاینرو در این گفتار به تحلیل دستوری سبکی افعال سی قصیده آغازین دیوان ناصرخسرو پرداختهاند. پرسشهایی که این مقاله درصدد پاسخ دادن بدانهاست عبارت است از: افعال به کار رفته در قصاید ناصرخسرو دارای چه ویژگیهای دستوری است؛ بسامد ویژگیهای افعال در قصاید ناصرخسرو چه ارتباطی با دیدگاه و سبک وی دارد و تکرار این ویژگیها نشاندهنده چیست. برای پاسخگویی به این پرسشها افعال سی قصیده نخست دیوان ناصرخسرو استخراج و ویژگیهای دستوری آنها توصیف شد؛ سپس اطلاعات به دست آمده به شیوه توصیفی تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش حاضر نشان میدهد بیشترین شخص بهکاررفته در افعال قصاید، دومشخص مفرد است که برخاسته از ماهیت تبلیغی شعر ناصرخسرو است. از نظر زمان، پرتکرارترین افعال فعلهای زمان مضارع اخباری است که پیوند مستقیم شاعر با موضوع کلام را نشان میدهد. وجه غالب افعال قصاید، اخباری با صدای دستوری فعّال است که برخاسته از ماهیت تبلیغی و متعهد شعر ناصرخسرو است.
