علیرضا خالقی

خیارک (Ixioliriion tataricum) گیاهی علفی و چندساله است که در فصل بهار، در حاشیه مزارع و علفزارها می‌روید. با وجود زیبایی‌های زینتی و فواید دارویی فراوان، متاسفانه مطالعات سیستماتیک در مورد ژنتیک جمعیت این گونه صورت نگرفته‌است. بنابراین، در مطالعه حاضر، در مجموع 140 نمونه از مناطق مختلف استان مرکزی جمع‌آوری و با استفاده از 32 صفت مورفولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. سطح بالایی از تنوع ژنتیکی در درون جمعیت‌ها (95%) و سطح پایین تنوع ژنتیکی در بین جمعیت‌ها (5%) مشاهده شد. بیشترین تنوع فنوتیپی در تعداد پیازچه (31/84%CV= ) و کمترین تنوع در طول گل (02/15%CV= ) مشاهده شد. علاوه بر این، صفات رنگ گل (77/34% =CV)، تعداد خوشه‌گل (10/38%CV= )، تعداد گل در هر خوشه (76/%21CV= ) و طول ساقه (43/25%CV= )، که از نظر زینتی دارای اهمیت هستند، ضریب تغییرات نسبتاً بالایی نشان دادند. نتایج تجزیه به عامل‌ها (PCA)، صفات مورد بررسی را در 8 عامل اصلی قرار داد که در مجموع 27/64% از واریانس کل را توجیه کرد. آنالیز خوشه‌ای Ward دو گروه اصلی را شناسایی کرد که هرکدام شامل 64 و 76 ژنوتیپ بودند. ژنوتیپ‌هایی که در گروه اصلی اول قرار گرفتند دارای بیشترین مقادیر در صفات تعداد خوشه‌گل، تعداد گل در هر خوشه، قطر ساقه، تعداد برگ و قطر ساقه زیرزمینی بودند. براساس نتایج پلات دو بعدی، ژنوتیپ‌های برتر شامل "هندور-11"، "هندور-12"، "هندور-14"، "شازند-6" و "آشتیان-9"، بودند که می‌توان از آنها در برنامه‌های اصلاحی استفاده کرد. همچنین جمعیت‌های مورد مطالعه در چهار گروه مجزا قرار گرفتند. جمعیت‌های قرارگرفته در هر گروه از نظر جغرافیایی نزدیک به یکدیگر بودند. جمعیت‌های فراهان و هندور دارای بیشترین فاصله از یکدیگر بودند که با نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای مطابقت دارد.