علی حسن بیگی

آیت الله جوادی آملی، مفسّر ، حدیث شناس و عترت پژوه بزرگ و پر تلاش حال حاضر است که در آثار متعدّدِ ارزشمند خود در حوزه های مختلف علوم معقول و منقول به ویژه در تفسیر گرانسنگ تسنیم، از روایات متعدّدی رونمایی نموده و به فهم و نقد این مهم مبتنی بر مبانی مختلف و به روش های گوناگون پرداخته است. ایشان اعتقاد راسخ دارد؛ نقل- قرآن و روایات- به همراه «عقل» و «شهود»، اضلاع هندسه معرفت دینی را تشکیل می دهد. و پیوند این اضلاع به گونه ای است که هر یک را نمی توان در مسیر دین جدای از دیگری دانست. پژوهش پیش روی با طرح این سؤال اساسی که مبانی و روش های ایشان در دو مقوله فهم و نقد روایات در تفسیر تسنیم چیست و چگونه است؟، تلاش نمود تا با گردآوری منابع مختلف به روش کتابخانه ای- البته با محوریّت 40 جلد اول این تفسیر- به روش تحقیقیِ توصیفی – تحلیلی، مبانی و روش های ایشان را در حیطه های فهم و نقد روایات در این تفسیر، به تفکیک استخراج نموده و بررسی نماید؛ ابعاد نقش هر یک از آنها در قلمرو حدیث چگونه است. ماحصل این پژوهش نشان داد؛ ایشان همواره در تلاش است تا مبتنی بر معیارهای : قرآن ، سنّت ، عقل و شهود و از طریق این چهار عنصر اساسی به فهم و نقد روایات بپردازد. و وحدت این سنجه های گرانسنگ را در پرتو حدیث به نمایش بگذارد. به علاوه، ایشان از معیارهای دیگری نیز در این مسیر بهره جسته است : 1- حجّیّت قاطبه دانش های بشری. 2- متقّدم دانستن متن حدیث نسبت به سند آن ( متن محوری). 3- اولویّت دادن به فهم حدیث نسبت به نقد آن. 4- تقدّم پذیرش حدیث نسبت به ردّ آن. 5- عربی بودن زبان قرآن و حدیث. 6- برهانی بودن روایات معصومین (ع). 7- ضروریّات دین 8- ضروریّات مذهب 9- شأن دین. 10- عدم فهم همگانی تمام دین 12- وضعِ لفظ برای روح معنا. آیت اله جوادی از طرق مختلفی به فهم روایات وارد شده اند: 1- تبیین جامع حقایق دینی.2- خانواده حدیث. 3- پرتو قرآن. 4- پرتو حدیث. 5- پرتو عقل. 6- پرتو شهود قلبی 7- پرتو دانش های بشری. 8- توقف نمودن در فهم . 9- تصحیح اجتهادی حدیث 10- اصول و قواعد مسلم دین و مذهب. 11- رفع تعارض بین روایات. 12- تقیید الفاظ حدیث. 13- تأویل. 14- تمییز دلالت بین زبان حدیث و علوم بشری. و 15- قرینه ها در حدیث. همچنین، ایشان علاوه بر عرضه نمودن حدیث بر قرآن و سنّت، از طرق دیگری نیز برای نقد روایات بهره جسته اند: 1-