موضوع زبان و جنسیت یکی از مسائل مطرح در زبانشناسی امروز است که نخستین بار از سوی فمینیستهای موج دوم مطرح شد و پس از آن بیشتر از همه مورد توجه زبانشناسان اجتماعی قرار گرفت. رابطۀ زبان و جنسیت یکی از ویژگیهای مهم و قابل توجه در بررسی نوشتار زنان و مردان است. آنچه در این پژوهش بدان پرداخته میشود، بررسی تفاوت سبک زبان زنانه و مردانه به شیوۀ سبکشناسی لایهای در شش خاطرهنگاشت برجستۀ دفاع مقدس، پایی که جا ماند اثر سید ناصر حسینیپور، آب هرگز نمیمیرد اثر حمید حسام، حکایت زمستان اثر سعید عاکف، من زندهام اثر معصومه آباد، دا اثر سیده اعظم حسینی و فرنگیس اثر مهناز فتاحی، در تطابق با آرا و نظریات زبانشناسان حیطۀ جنسیت بهویژه لیکاف است. از این رو نوع خاطره موضوع پژوهش قرار گرفت که زبان آن به زبان طبیعی و سبک جنسیتی نویسنده نزدیکتر است. هر شش اثر در پنج سطح واژگانی، نحوی، بلاغی، کاربردی و ساختار اندیشه و محتوا در 28 مؤلفه زبانی بررسی شدند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی برشیوۀ گردآوری اطلاعات و دادهها انجام گرفته و شامل چهار فصل است. در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده و فصل دوم به تعاریف ومبانی نظری اختصاص یافته است. در فصل سوم مؤلفههای زبانی در آثار مورد پژوهش بررسی شده و مورد تحلیل قرار گرفتهاند و در فصل چهارم نتیجه پژوهش بیان شده است. هدف این پژوهش یافتن پاسخ این پرسشهاست که جنسیت در سبک نگارش خاطرههای دفاع مقدس چگونه نمود یافته و از نظر مؤلفههای زبانی بین خاطرههای مردنگاشته با خاطرههای زننگاشته چه نقاط اشتراک و چه نقاط افتراقی دیده میشود. مؤلفههایی همچون واژگان جنسیتی، رنگواژهها، دشواژهها، تشدیدکنندهها، تعدیلکنندهها، صفات عاطفی و... . برای دستیابی به نتایج دقیقتر میزان کاربرد هر مؤلفه در هر اثر محاسبه شده و ملاک مقایسۀ آثار قرار گرفته است. ذیل بررسی هر مؤلفه تعداد کاربرد مؤلفهها در قالب جدولها و نمودارها سازماندهی شدهاند. این سازماندهی امکان مشاهده و مقایسه فراوانی نوع کاربرد مؤلفهها را در دو گروه نویسندگان زن و مرد فراهم میسازد. در بررسی این مؤلفهها مشخص شد، در میان آثار مردنگاشته، حکایت زمستان با 19 مورد تطابق و در میان آثار زننگاشته، من زندهام با 23 مورد تطابق، بیشترین نزدیکی را با آرای زبانشناسان حوزۀ زبان و جنسیت بهویژه لیکاف، دارند و تأثیر جنسیت در زبان آنها کاملاً مشهود است. در مقابل پایی که جا ماند با 16 مورد تطابق و فرنگیس با 15 مورد تطابق کمترین میزان همسویی با نظریات زبانشناسان را دارند و عامل جنسیت در زبان نگارش آنها تحت تأثیر عواملی چون، در موضع ضعف یا قدرت بودن و عوامل محیطی خنثی شده است. آب هرگز نمیمیرد با 18 مورد مطابقت در مؤلفهها به زبان زنانه نزدیکتر است و دا با نیز با 19 مؤلفۀ مطابق با کلیشههای جنسیتی، از زبان زنانه دور شده است. نتایج بهدستآمده، نشاندهندۀ این موضوع است که عوامل مختلفی همچون سن، جنسیت، شرایط فرهنگی، اجتماعی، قرار داشتن در موضع ضعف یا قدرت و بهویژه قالب نوشته تاثیر بهسزایی در تفاوت سبک زبان زنانه و مردانه در این آثار دارد. همچنین اختلافات فرهنگی، قومی و مذهبی با دیگر ملیتها سبب شده تا نتایج پژوهشهای جهانی در بعضی موارد با یافتههای تحقیقات بومی ما همخوانی و همسویی نداشته باشد.
