پژوهش حاضر، نقش و تأثیرات سیاسی، نظامی و فکری حسنین (ع) را در حفظ مشروعیت و انسجام خلافت امیرالمؤمنین (ع) (۳۵-۴۰ق) و شکلگیری هویت شیعی، با تمرکز بر جنبههای کمتر شناختهشده کنشگری ایشان در مدیریت بحرانها، تحلیل میکند. با روش تحلیل تاریخی-تطبیقی و کیفی، و با استناد به منابع اولیه و ثانویه (تاریخی، حدیثی و تفسیری)، نقش ایشان در بسیج نیروها، تبیین مواضع علوی و تقویت روحیه سپاهیان بررسی شده است. یافتهها نشان میدهد حسنین (ع) در جنگ جمل با سازماندهی و میانجیگری به پیروزی خلافت، در صفین با فرماندهی و مقابله با جنگ روانی به حفظ ابتکار عمل، و در نهروان با نقد خوارج و مدیریت نظامی به سرکوب آنان یاری رساندند. این کنشها جایگاه ایشان را به عنوان رهبرانی چندبعدی تثبیت و گفتمان علوی را تقویت کرد. نتیجهگیری اصلی آن است که حسنین (ع) با ترکیب حکمت دینی، استراتژی سیاسی و مهارت نظامی، به پایداری خلافت علوی در برابر چالشها یاری رسانده، به حفظ مشروعیت آن کمک کرده و پایههایی برای هویت شیعی (با بازتاب در قیام عاشورا) فراهم آوردند.
