موضوع « عالم ذر» یکی از مباحث مهم قرآنی است که همواره مورد توجه و محل اختلاف میان اندیشمندان مسلمان بوده است. خاستگاه اصلی این بحث، آیات ۱۷۲ - ۱۷۳ سوره اعراف ، معروف به آیه « میثاق » و روایات متعددی است که در باره «عالم ذر» وارد شده است. برخی از اندیشمندان اسلامی معتقدند که از ظاهر این آیه و روایات، استفاده می شود که خداوند قبل از آفرینش انسان در دنیا، در یک عالم مادی، انسان ها را به صورت بدن های ذره ای آفریده و درآن بدن ها روح و در نتیجه عقل و شعور قرار داده و از آن ها اقرار به ریوبیت خویش گرفته و حجت را بر همه تمام کرده است و در نتیجه انسان ها برای غفلت و انحراف خویش در دنیا هیچ عذری در قیامت ندارند. از آن عالم، به « عالم ذر » تعبیر می شود. برخی دیگر از دانشمندان اسلامی استفاده چنین عالمی را از آیه میثاق و روایات منکر شده و آیه میثاق را به گونه دیگری تفسیر کرده اند. مبنای انکار آنان سلسله اشکالاتی است که بر استفاده عالم ذر از آیه میثاق وارد کرده اند. در مقاله پیش رو از نظریه وجود «عالم ذر» دفاع شده و به تمامی آن اشکالات مبسوطا پاسخ داده شده است.
