محمد حسین آبنوسی

بیماری سرطان یکی از علل اصلی مرگ‎ومیر در جهان می‌باشد و از آنجایی که روش‌های رایج درمان سرطان از جمله شیمی‌درمانی، با عوارض جانبی بسیاری همراه است، دستیابی به استراتژی‌های جدید به جهت بهبود دارورسانی به سلول سرطانی می‌تواند بسیاری از چالش‌های پیش روی علم پزشکی را به حداقل برساند. دوکسوروبیسین یکی از رایج‌ترین و مفیدترین داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی می‌باشد که عوارض جانبی آن می‌تواند نتایج درمان را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد و در نتیجه مصرف آن را محدود کند. اگرچه در سال‌های اخیر مطالعات بسیاری در خصوص بهبود اثربخشی داروی دوکسوروبیسین انجام گرفته است ولی استفاده از سیستم‌ دارورسانی لیپیدی جامد با توجه به امکان استفاده از چربی‌ها می‌تواند بر محدودیت‌های سیستم‌های دارورسانی معمولی و خاصیت هیدروفوب دارو دوکسوروبیسین غلبه کند. درپژوهش حاضر سامانه دارورسانی نانوذرات لیپیدی جامد حاوی داروی دوکسوروبیسین تهیه و اثرگذاری آن در مقایسه با داروی آزاد بر سلول‌ رده سرطانی MDA-MB- 231 مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: در این مطالعه سامانه دارورسانی نانوذرات لیپیدی جامد حاوی داروی دوکسوروبیسین به روش میکروامولسیون تهیه شده است. در این روش از پالمیتیک اسید به عنوان فاز روغن و از توئین80 و 1-بوتانول با نسبت وزنی 1:2 به عنوان مخلوط سورفکتانت/کوسورفکتانت استفاده شده است. سامانه دارورسانی با استفاده ازتکنیک‌های تفرق نور دینامیک (DLS) و طیف سنجی مادون قرمز (FTIR) مشخصه‌یابی شد. ضمنا نفوذ دارو توسط کیسه دیالیز (in vitro) و پوست موش (ex vivo) مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه پژوهش، تأثیر داروی دوکسوروبیسین و سامانه حاوی دارو با استفاده از مقادیر IC50 بر روی سلول‌های سرطانی MDA-MB-231 مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا تأثیر DOX و سامانه دارو رسان SLN حاوی DOX بر توانائی زیستی، مورفولوژی هسته و سیتوپلاسم و سلامت DNA با استفاده از روش کامت و الکتروفورز آگارز مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین مرگ سلولی در سلول‌های تیمار شده با استفاده از تکنیک فلوسایتومتری بررسی شد. ضمنا اثر استرس اکسیداتیو القا شده توسط دارو و سامانه حاوی دارو به واسطه میزان تولید MDA از طرفی و تغییر میزان TAC و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی CAT و SOD از طرف دیگر مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج: سامانه SLN حاوی دارو دارای اندازه ذرات حدود nm145±40 و توزیع اندازه ذرات (PDI) 0.23 بود. ضمنا میزان بارگذاری دارو نیز حدود 93.47 % درصد مشاهده گردید. نتایج حاصل‌از (FTIR) نشان داد، دارو در موقعیت مناسبی در سامانه قرار گرفته و پیوند شیمیایی بین اجزای سامانه و داروی DOX تشکیل نشده است. میزان نفوذ داروی DOX توسط کیسه دیالیز (in vitro)و پوست موش(ex vivo) بعد از گذشت 24 ساعت به ترتیب حدود 56.50 % و 38.70% محاسبه و مدل سینتیکی رهایش دارو از مدل هیگوچی پیروی نمود که بیانگر ارتباط مستقیم مقدار رهایش با ریشه دوم زمان است. در پژوهش حاضر مشخص شد که سامانه SLN تهیه شده و اجزای آن فاقد هر گونه مسمومیت میباشد. از طرفی مشخص شد که IC50 برای داروی آزاد و سامانه SLN حاوی دارو به ترتیب در زمان 48 ساعته 652 نانوگرم و 220.7 نانوگرم و در زمان 72 ساعته 518.8 نانوگرم و170.5 نانوگرم است، لذا سامانه حاوی داروی DOX اثر بیشتری در مقایسه با دارو فرم آزاد بر رده سلولی MDA-MB231 در مدت زمان 48 و 72 ساعت داشته است و توانست توانائی زیستی و تکثیری این سلول‌ها را بصورت معنی دار (p<0.05) در مقایسه با گروه گنترل و گروه تیمار شده با داروی آزاد کاهش دهد. در بررسی‌ها مشاهده شد که میزان استرس اکسیداتیو القا شده در سلول‌های MDA-MB-231 بر اساس تولید میزان MDA ، توسط سامانه حاوی دارو به‌صورت معنی‌دار بیشتر از گروه تیمار شده با داروی آزاد بود. از طرفی کاهش میزان TAC و فعالیت آنزیم SOD و CAT نیز در مقایسه با گروه داروی آزاد بیشتر بوده است. همچنین آزمون کامت و الکتروفورز بر روی ژل آگارز نشان داد که تیمار سلول‌های MDA-MB-231 با سامانه‌ی حاوی دارو در مقایسه با داروی آزاد باعث شکستگی بیشتری در DNA سلول‌های تحت تیمار شده است. در نهایت مطالعات فلوسایتومتری درصد آپوپتوز بیشتری را در سلول‌های تیمار شده با SLN حاوی DOX نسبت به داروی آزاد نشان داد. نتیجه‌گیری: آنالیز داده‌ها نشان داد، سامانه دارورسانی SLN حاوی داروی DOX بسیار موثر بوده و می-تواند با غلظت کمتری از دارو باعث مرگ سلول‌های سرطانی شود، لذا سامانه دارورسانی SLN می‌تواند به‌عنوان حامل مناسبی برای داروی ضد سرطان DOX در نظر گرفته شود. البته این مطالعه نیازمند بررسی بیشتر بخصوص در شرایط برون تنی (in vivo) است.