حمیدرضا طلائی

افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل ایمن، پایدار و کارآمد، سیستم‌های ریلی را به‌عنوان یکی از گزینه‌های راهبردی در توسعه زیرساخت‌های هوشمند مطرح کرده است. در این راستا، به‌کارگیری فناوری‌های نوین در حوزه‌های مکانیکی، دیجیتال، زیست‌محیطی و مدیریتی می‌تواند نقشی کلیدی در بهینه‌سازی عملکرد این سامانه‌ها ایفا کند. هدف این پژوهش، شناسایی و رتبه‌بندی فناوری‌های نوین مؤثر در ارتقای سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی هوشمند از منظر پایداری صنعتی است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا ۱۳ زیرمعیار در سه بُعد فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی استخراج و با بهره‌گیری از روش بهترین-بدترین فازی (FBWM) وزن‌دهی شد. سپس چهار دسته فناوری‌ شامل مکانیکی و انرژی، دیجیتال و کنترلی، زیست‌محیطی، و مدیریت عملیات با استفاده از روش TOPSIS رتبه‌بندی گردیدند. داده‌های پژوهش از طریق پرسشنامه تخصصی و با مشارکت ۱۰ خبره شامل اساتید دانشگاه و مدیران حوزه حمل‌ونقل ریلی جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که فناوری‌های مدیریت عملیات با بالاترین شاخص شباهت (0.6924) در رتبه اول قرار دارند، در حالی‌که فناوری‌های زیست‌محیطی کمترین رتبه را کسب کردند. همچنین «قابلیت اطمینان عملکرد»، «سازگاری با زیرساخت موجود» و «کاهش انتشار آلاینده‌ها» به‌عنوان مهم‌ترین زیرمعیارها شناسایی شدند. اعتبار نتایج با بررسی نرخ سازگاری در مدل FBWM تأیید شد. این پژوهش می‌تواند به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان در حوزه حمل‌ونقل ریلی برای انتخاب فناوری‌های بهینه کمک نماید.