حمیدرضا طلائی

زمینه و هدف رخدادهای اخیر نشان داده است بروز اختلال در زنجیره‌تأمین سلامت، به کمبود تجهیزات پزشکی موردنیاز برای ارائه مراقبت‌های صحیح به بیماران، ایجاد بحران‌های درمانی و اجتماعی و افزایش تقاضای غیرعادی خدمات پزشکی منجر می‌شود. بنابراین، هدف پژوهش حاضر، شناسایی و رتبه‌بندی توانمندسازهای تاب‌آوری زنجیره ‌تأمین سلامت با تمرکز بر بیمارستان‌های دولتی است. مرور ادبیات نشان می‌دهد تاکنون پژوهشی به تحلیل تواتمندسازهای تاب‌آوری زنجیره سلامت به‌طور خاص در بیمارستان‌های دولتی نپرداخته است. روش پژوهش حاضر، کاربردی، با ماهیت توصیفی و ازلحاظ زمانی، مقطعی است که با رویکرد پیمایشی انجام شده ‌است. جامعه آماری این پژوهش، خبرگان متخصص در حوزه مدیریتی بیمارستان‌های دولتی شهر اصفهان بود که 20 نفر به‌عنوان نمونه‌آماری براساس روش نمونه‌گیری قضاوتی انتخاب شدند. براساس مرور ادبیات نظام‌مند، توانمندسازهای تاب‌آوری زنجیره ‌تأمین سلامت، شناسایی و سپس متناسب با بیمارستان‌های دولتی بومی‌سازی شدند. درخت تصمیم توانمندسازها در قالب 4 توانمندساز اصلی قابلیت‌های ارتجاعی زنجیره‌تأمین، ویژگی‌های عملیاتی زنجیره‌تأمین، قابلیت‌های گزارش‌دهی و قابلیت‌های شناختی و 11 توانمندساز فرعی ترسیم شد. از پرسش‌نامه مقایسات زوجی برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. نرخ ناسازگاری پرسش‌نامه‌های جمع‌آوری‌شده کمتر از 1/0 بود که نشان از اعتبار آن‌ها داشت. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های گردآوری‌شده با روش فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی، از نرم‌افزار Expert Choice نسخه 11 استفاده شد. همچنین، برای تحلیل تأثیرات متقابل بین متغیرها از رویکرد ماتریس تأثیرات متقابل و نرم‌افزار MICMAC نسخه 5.3.0 استفاده شد. یافته ها نتایج نشان داد به‌ترتیب قابلیت‌های ارتجاعی زنجیره‌ تأمین، قابلیت گزارش‌دهی، قابلیت شناختی و ویژگی‌های عملیاتی زنجیره‌تأمین بر تاب‌آوری زنجیره‌تأمین سلامت تأثیر دارند. همچنین، چابکی، قابلیت‌های فناوری اطلاعات و مدیریت ریسک زنجیره‌تأمین به‌عنوان مهم‌ترین توانمندسازهای فرعی تعیین شدند. توانمندسازها در 4 دسته مستقل، خودمختار، وابسته و پیوندی (کلیدی) تقسیم شدند که چابکی، انعطاف‌پذیری و سرعت در گروه متغیرهای پیوندی قرار گرفتند که نشان از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری شدید این توانمندسازها است. نتیجه گیری برای ارتقای تاب‌آوری زنجیره‌ تأمین سلامت با تأکید بر بیمارستان‌های دولتی، مدیران مربوطه باید به‌طور جدی به تقویت قابلیت‌های ارتجاعی (با تمرکز بر چابکی) و گزارش‌دهی (با تمرکز بر فناوری اطلاعات) زنجیره‌تأمین سلامت اهتمام ورزند. همچنین، ارتقای سطح انعطاف‌پذیری و سرعت را به‌صورت بلندمدت و پایدار در برنامه‌های خود قرار دهند.