حمیدرضا مومنی

مقدمه و هدف: بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی، ناباروری به‌معنای عدم موفقیت یک زوج بعد از یک ‌سال مقاربت منظم و بدون محافظت است. امروزه مشخص شده که ۳۰ درصد از مشکلات ناباروری ممکن است مربوط به مردان باشد و تا ۹۰ درصد از این موارد به‌دلیل مشکل تحرک و تعداد کم اسپرم است. یکی از عوامل موثر در ناباروری مردان، آستنوتراتواسپرمی (تحرک پایین اسپرم همراه با مورفولوژی غیرطبیعی) می‌باشد که تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله کاهش غلظت کلسیم و برخی یون‌های دخیل در تحرک اسپرم می‌تواند منجر به کاهش کیفیت اسپرم و ناباروری مردان شود. کلسیم نقش حیاتی در تنظیم عملکرد اسپرم ایفا می‌کند. چندین انتقال دهنده در اسپرم وجود دارد که باعث انتقال یون کلسیم می‌شود. از مهم‌ترین این انتقال دهنده‌ها کانال‌های کاتیونی اسپرم (CatSper) ‌می‌باشد. در مطالعات جدید مشخص شده است که گیرنده‌های گلوتامات NMDA:(N-Methyl-D-Aspartate) هم در انتقال کلسیم در اسپرم نقش دارند و نقش آن‌ها در واکنش آکروزومی اسپرم انسان گزارش شده است. گیرنده NMDA در تنظیم کلسیم درون سلولی در اسپرم شرکت می‌کند و بر عملکرد اسپرم تاثیر می‌گذارد. بنابراین هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط میان بیان ژن گیرنده NMDA-R2A با پارامترهای حیاتی اسپرم از جمله تحرک، قابلیت حیات، تمامیت آکروزوم، مورفولوژی، پتانسیل غشای میتوکندری، تمامیت غشای پلاسمایی، میزان MDA (Malondialdehyde) و TAC (Total Antioxidant Capacity) در افراد مبتلا به آستنوتراتواسپرمی می‌باشد. مواد و روش‌ها: نمونه‌های اسپرم انسان در دو گروه تقسیم و مورد ارزیابی قرار گرفتند: 1) گروه بیمار (افراد نابارور آستنوتراتواسپرم) 2) گروه کنترل (مردانی که مشکل ناباروری نداشته و گروه نرمال محسوب می‌شوند). جهت ارزیابی قابلیت حیات اسپرم از رنگ آمیزی ائوزین-نیگروزین، مورفولوژی اسپرم از رنگ-آمیزی Diff Quik، تمامیت غشای اسپرم از تست هوخست و پروپیدیوم آیوداید، پتانسیل غشای میتوکندری اسپرم از رنگ‌آمیزی رودامین، تمامیت آکروزوم از رنگ‌آمیزی کوماسی‌برلیانت‌بلو، اندازه‌گیری سطح شاخص‌های استرس اکسیداتیو از تست‌های MDA و TAC، و بیان ژن‌ NMDA-R2A از ریل تایم PCR استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به پارامترهای مختلف اسپرم از برنامه آماری SPSS و روش‌ T-test و به‌منظور بررسی ارتباط بین پارامترهای اسپرم با سطح بیان ژن از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج: در گروه آستنوتراتواسپرم کاهش معنی‌داری در تعداد، تحرک پیش‌رونده، قابلیت حیات، مورفولوژی، تمامیت غشای پلاسمایی، پتانسیل غشای میتوکندری، تمامیت آکروزوم، سطح TAC، و میزان بیان ژن‌ NMDA-R2A و افزایش معنی‌داری در سطح MDA نسبت به گروه نرمال مشاهده شد. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که در افراد آستنوتراتواسپرم استرس اکسیداتیو باعث ایجاد اثرات منفی بر پارامترهای حیاتی اسپرم می‌شود. علاوه بر این، سطح بیان ژن‌ NMDA-R2A در افراد آستنوتراتواسپرم دارای کاهش معنی دار می‌باشد که با کاهش پارامترهای اسپرم دارای همبستگی می‌باشد.