رئالیسم انتقادی رویکردی جدید در فلسفه علم و فلسفه علوم اجتماعی است که بهدست «بَسکار» بنیانگذاری شد. این رویکرد در فلسفه علم در تقابل با رئالیسم تجربی پوزیتویستها و ایدئالیسم استعلایی کانت شکل گرفت که براساس آن برخلاف دیدگاه کانت، واقعیتی عینی خارج از ذهن وجود دارد و برخلاف دیدگاه پوزیتویستها، این واقعیت منحصر به سطح قابل مشاهده و تجربه نیست. در فلسفه علوم اجتماعی نیز این رویکرد در تقابل با رئالیسم تجربی و تفسیرگرایی به وجود آمد که براساس آن، واقعیتهای اجتماعی هر چند بهخاطر هدفمند بودن انسان، با واقعیتهای طبیعی متفاوت است؛ ولی به دلیل وجود مکانیسمهای علّی در هر دو، اصول و روش جاری در آنها یکسان است. انحصار هستی در سطح مادی، جایگزینی کفایت عملی به جای صدق، محصولِ اجتماع دانستن معرفت و غفلت از عوامل تأثیرگذار بر کنش، از جمله نقدهای حکمت متعالیه بر رئالیسم انتقادی است. در این تحقیق که به روش کتابخانهای انجام و به روش توصیفی تحلیلی ارائه میشود برآنیم که در گام اول اصول تفکر رئالیسم انتقادی را در فلسفه علم و علوم اجتماعی تحلیل نماییم و سپس در گام دوم به روش انتقادی، آن را براساس مبانی حکمت متعالیه مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
