بستهبندی یکی از ملزومات اساسی کالا در بازارهای معاصر است که در وهله نخست نقش حفاظتی و نگهداری از محصول را بر عهده داشته و همزمان با ارائه اطلاعات ضروری، موجب تمایز و برجستگی آن در مقایسه با رقبا میگردد. از میان عناصر متعدد طراحی بستهبندی، بهرهگیری از هویت بصری جایگاهی ویژه دارد؛ بهویژه زمانی که این هویت بازتابی از فرهنگ بصری بومی باشد. در این چارچوب، بهکارگیری نمادها و نشانههای فرهنگی در طراحی بستهبندی، ابزاری مؤثر برای بازنمایی هویت و اصالت محصول تلقی میشود. ایجاد هویت بصری فرهنگی در طراحی بستهبندی، بهمنزله خلق یک بیان گرافیکی همسو با مؤلفههای فرهنگ ایرانی است؛ بیانی که بتواند در نگاه نخست تداعیگر ایران بوده و تمایزی آشکار میان محصول ایرانی و نمونههای مشابه داخلی و خارجی ایجاد کند. پژوهش حاضر با رویکردی کاربردی و روش توصیفی–تحلیلی، و بر پایه گردآوری دادهها به شیوه کتابخانهای، به این پرسش میپردازد که چگونه میتوان از عناصر بصری فرهنگ ایرانی در راستای خلق بستهبندیهایی بهره گرفت که بازتابدهنده تاریخ و هویت ایران باشند. هدف اصلی این تحقیق، ارتقای کیفیت طراحی بستهبندی محصولات ایرانی و صادراتی، بهویژه در حوزه مواد غذایی نظیر خرما، است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که در بسیاری از نمونههای بستهبندی صادراتی ایران، هویت ایرانی کمرنگ بوده و نشانههایی چون رسمالخط فارسی اصیل، رنگها و عناصر یادآور تاریخ و تمدن ایران کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس یافتهها، بهکارگیری این عناصر فرهنگی میتواند ضمن ارتقای اصالت و کیفیت بصری، موجب افزایش قدرت تمایز و رقابتپذیری بستهبندی محصولات ایرانی در بازارهای جهانی شود.
