این مقاله حاصل جستجوی میدانی است و از جنبه نظری کمتری برخوردار است. بهواسطه نو بودن موضوع، منابع مورد استفاده در آن اندک است. زیرخاکی عنوان یکی از طرحها و نقشههای رایج در قالی اراک است. اصالت و خاستگاه طرح زیرخاکی بهدرستی مشخص نیست، برخی اظهارنظرها، تبریز یا کاشمر را بهعنوان خاستگاه نخستین این طرح، معرفی میکنند. این طرح در گذشته نیز در بیجار، قم و اصفهان، بافته میشد. چه اینکه در شهر "هِرکه" در ترکیه نیز سابقه تولید داشته است. در این مقاله سعی بر آن است تا طرح و نقشه زیرخاکی اراک مورد مطالعه، معرفی، بررسی و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور، تعداد 14 نمونه قالی با ساختار محتوایی و نقشپردازی مختلف و فارغ از تکرار و شباهت، انتخاب شدهاست. بر این مبنا، پرسش اصلی پژوهش این است که ابعاد فنی و زیباشناختی(ترکیببندی محتوایی و ساختار نقش و رنگ) قالی طرح زیرخاکی کدام است؟ این مقاله از نوع کیفی و توسعهای و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری دادهها توأمان از نوع کتابخانهای و جستجو در بازار اراک و سایت-های فروش، میباشد. یافتههای پژوهش: عمده نقوش قالی زیرخاکی شامل برخی نقوش جانوری نظیر آهو، خرگوش، بُز، خروس، جانوران خیالی و ترکیبی همچون گریفین و سگ-دال، ریتونهایی به فرم شیر بالدار، سیمرغ، اژدها، مجسمههایی با سردیس انسانی به همراه بال و به فرم شیر بالدار، شمشیر و سپر، ریتون، کوزه، پیاله(کاسه)، سبو(قدح)، قوری، آبریز، گلدان(مفهومی از درخت زندگی)، مدالیون(نقش انسان در قابهای دایرهای شکل) و قندیل میباشد. اگرچه نقش و نگارههای طرح زیرخاکی تبریز و کاشمر به مراتب متنوعتر و خلاقانهتر است. یافتههای پژوهش: عمده نقوش قالی زیرخاکی شامل برخی نقوش جانوری نظیر آهو، خرگوش، بُز، خروس، جانوران خیالی و ترکیبی همچون گریفین و سگ-دال، ریتونهایی به فرم شیر بالدار، سیمرغ، اژدها، مجسمههایی با سردیس انسانی به همراه بال و به فرم شیر بالدار، شمشیر و سپر، ریتون،
