سید مهدی طالبی

Ulmaceae خانواده از زندهای فسیل Zelkova carpinifolia (Pall.) C. Koch است که از گونههای مهم جنگلهای هیرکانی ایران به شمار میرود. این مطالعه با هدف بررسی ویژگیهای ریختشناسی و ژنتیکی 10 جمعیت برداشت شده از جنگلهای شمال ایران صورت گرفت. برای بررسی صفات ریختشناسی که مشتمل بر 8 صفت کمی )اندازه طول و عرض برگ، نسبت طول به عرض پهنک، طول و عرض میوه و نسبت آنها، طول دمبرگ، نسبت طول پهنک به طول دمبرگ( و 7 صفت کیفی )شکل پهنک، حاشیه، قاعده و نوک برگ، نوع، شکل و رنگ میوه( بود، 10 فرد از هر جمعیت، به طور تصادفی انتخاب شد. نتایج حاصل از بررسی ریختشناسی توسط نرمافزارهای PAST و MVSP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تنوع ژنتیکی درون گونهای و ساختار ژنتیکی جمعیتهای این گونه توسط نشانگرهای مولکولی SCoT بررسی گردید. پنج فرد از هر جمعیت انتخاب شد، سپس ژنوم هسته آنها با پروتکل تغییر یافته TAB-C استخراج و با استفاده از 10 پرایمر مولکولی SCoT تکثیر شد. از نرم- افزارهای GenAlex ،PopGene ،GenoDive و Structure برای تحلیلهای آماری استفاده شد. نتایج مطالعهریختشناسی نشان داد میوهها شفت، سبز رنگ، مدور و دارای برآمدگی در سطح پشتی بوده؛ نوک برگ در تمامی افراد تیز، قاعده آن در اکثر موارد نامتقارن و حاشیه در بیشتر افراد به صورت دندانهارهای بود. هم چنین تنوع زیادی در شکل پهنک برگ درون جمعیت ها مشاهده گردید. افراد جمعیتهای مورد مطالعه در درخت UPGMA و نمودارهای PCA و PCO و MDS با یکدیگر مخلوط شدند، به گونهای که افراد جمعیتهای مختلف در کنار یکدیگر قرارگرفتند. نتایج آزمون AMOVA نشان داد کهتنوع ژنتیکی زیادی در بین جمعیتها وجود دارد. عالوه بر این، مقادیر زیاد Ht و Gst نشان دهنده تمایز ژنتیکی قوی است که توسط نرخ پایین جریان ژن ایجاد شده است. آزمون مانتل همبستگی معنیدار مثبتی بین تنوع ژنتیکی و فاصله جغرافیایی نشان داد. شبکه هاپلوتیپ TCS نشان داد که نرخ پایین جهش در بین افراد بیشتر گونهها رخ داده است. بر اساس درخت UPGMA و آنالیز ساختار ژنتیکی، دو گروه اصلی ژنوتیپ در بین جمعیتهای مورد مطالعه شناسایی شدند که مطابق با پراکنش جغرافیایی جمعیتها بودند. ساختار ژنتیکی هر دو ژنوتیپ تقریباً یکنواخت بود، اما برخی از ساختارهای ژنتیکی حد وسط نیز وجود داشت که در مناطق جغرافیایی اکوتون مشاهده شد. یافتههای این پژوهش نشان داد که جدا