پژوهش حاضر دارای ماهیت میدانی است که از جنبۀ نظری کم‌تری برخوردار است و تلاش دارد برای نخستین بار به مطالعه، تحلیل و معرفی خاستگاه و ابعاد فرمی، محتوایی و فنی طرح مستوفی اراک و فراهان بپردازد. بنابراین نبود منابع در ارتباط با این طرح و نیاز به شناخت و آشنایی با چنین طرحی و ریشه و خاستگاه آن، ضرورت انجام این پژوهش را دو چندان نموده‌است. طرح مستوفی، نقشه‌ای سرتاسری و دارای بُن‌مایه‌ای گیاهی، ساختار اسلیمی‌های جفتی و حلزونی‌گون است که بر مبنای تاریخ‌های نمونه‌های انتخابی به احتمال قوی از اواخر قرن نوزدهم وارد مکتب قالی‌بافی اراک و فراهان شد و رواج یافت. براین مبنا، با کنار گذاشتن نمونه‌های مشابه، تعداد 18 طرح متفاوت و قابل مطالعه انتخاب و مورد بررسی قرارگرفت. پرسش اصلی پژوهش این است که ویژگی‌های فنی و زیباشناختی قالی طرح مستوفی کدام است؟ این پژوهش از نوع توسعه‌ای و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و شیوۀ گردآوری داده‌ها به‌صورت میدانی، کتابخانه‌ای و جستجو در پایگاه‌های معتبر اینترنتی می‌باشد. یافته‌های پژوهش: قالی طرح مستوفی در اراک و فراهان یکی از طرح‌های اصیل و قدیمی است که دارای ساختار فرمی و محتوایی متنوع و شاخص نسبت به طرح مستوفی در تبریز و بیجار است که در نمونه‌های بازمانده دیده می‌شود. از آن جمله می‌توان به رنگ سرمه‌ای زمینۀ قالی و قرمز حاشیه و نیز ساختار نقش‌پردزای یکسان در حاشیه می‌باشد. بر مبنای روایت‌های شفاهی و بازاری در اراک، این طرح به احتمال زیاد از بیجار وارد نظام قالی‌بافی اراک و فراهان شده‌است و این‌که پیش از آن هم احتمالاً از حوزۀ قفقاز وارد تبریز و سپس به بیجار آمده‌است.
