منصور قربان پور

سابقه و هدف: شوری خاک و آب از عمدهترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان تلقی میشوند. در شرایط شور، گیاه از طریق افزایش تعداد ریشه و طول ریشه، پتانسیل جذبی عناصر کلیدی بهویژه پتاسیم را افزایش میدهد. روند روبه افزایش شوری خاک بهدلیل بهمخوردن موازنه نزوالت و تبخیر ساالنه بر سطوح خاکهای شور میافزاید. بنابراین افزایش سطح زیرکشت گیاهان مقاوم به شوری و یا استفاده از روشهای محافظتی اهمیت زیادی خواهند داشت. استویا )Bertoni rebaudiana Stevia )علیرغم اهمیت زیاد، نسبت به شوری آب و خاک حساس است. امروزه نقش محرکهای زیستی و غیرزیستی در سازگاری گیاهان به شرایط نامساعد محیطی اهمیت زیادی دارد. در پژوهش حاضر اثر قارچهای اندوفیت و مالتونین بر تغییرات ریشه استویا در تیمار با آب شور در شرایط هیدروپونیک بررسی شده است. مواد و روشها: پژوهش حاضر بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کامالً تصادفی با شش تکرار در شرایط گلخانه و کشت هیدروپونیک در دو آزمایش متوالی انجام شد. تیمارهای استفاده شده شامل قارچهای اندوفیت جداسازی شده از سرخدار )baccata Taxus( )در سه سطح شاهد بدون قارچ، سویه TB20 ،سویه 3-TB2 ،)محلولپاشی با مالتونین )در سه سطح شاهد بدون مالتونین، 5/0 میکروموالر مالتونین خالص و 5/0 میکروموالر عصاره vulgaris Thymus )و سه سطح شوری NaCl( بدون شوری، شوری متوسط 80 میلیموالر و شوری زیاد 150 میلیموالر آب آبیاری( بودند. در هر دو آزمایش اولین محلولپاشی هفت روز و اولین آبیاری با سطوح شوری 10 روز پس از کاشت انجام شد. گیاهان آزمایشی از نقطه نظر صفات ریشه و عملکرد پیکر رویشی مورد بررسی قرار گرفتند. یافتهها: نتایج در هر دو آزمایش بیانگر اثرات مثبت مالتونین و اندوفیت بر بهبود خصوصیات رشدی ریشه تحت تنش شوری بود. بهترین تیمارهای استفاده شده شامل عصاره آویشن باغی و قارچ اندوفیت TB20 تحت شرایط بدون شوری بودند. اکثر صفات اندازهگیری شده از جمله حجم ریشه، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه بهترتیب 5/2 ،2 -5/1 و 2 -2/1 برابر نسبت به شاهد با کاربرد تیمارهای قارچ و مالتونین افزایش یافت. اگرچه شوری تا حد متوسط نیز باعث افزایش صفات ریشه گردید اما با افزایش تنش شوری میزان این صفات بهشدت و بهصورت معنیداری کاهش یافت. روند مشابهای نیز در عملکرد پیکر رویشی مشاهده شد. نتیجهگیری: برایند نتایج پژوهش حاضر بیانگر این مطلب است که استفاده از مالتونین و اندوفیت بهویژه سویه TB20 ،محدودیتهای رشدی استویا در شرایط شوری را کاهش میدهد. بهگونهای که در این حالت اغلب پارامترهای اندازهگیری شده در گیاهان تیمار شده با عصاره آویشن و قارچ اندوفیت وضعیت مناسبی دارند. بنابراین پیشنهاد میشود پس از اطمینان از تأثیرگذاری تیمارهای حاضر در شرایط مزرعه، از آنها به عنوان پیش تیمار در کشت استویا در شرایط خاص استفاده شود