بهمنظور بررسی اثر برخی الیسیتورهای زیستی و غیرزیستی بر جنبههای مورفولوژیکی گیاه دارویی استویا در تیمار با آب شور، مطالعهای بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با شش تکرار در شرایط گلخانه و کشت هیدروپونیک انجام شد. برای حصول اطمینان بیشتر، آزمایش برای بار تیمار ،)TB2-3 ،TB دوم نیز تکرار شد. تیمارهای پژوهش حاضر شامل قارچهای اندوفیت جداسازیشده از سرخدار )در سه سطح شاهد، 20 NaCl و سه سطح شوری )Thymus vulgaris محلولپاشی با ملاتونین )در سه سطح شاهد، نیم میکرومولار ملاتونین خالص و نیم میکرومولار عصاره )بدون شوری، شوری متوسط 80 میلیمولار و شوری زیاد 150 میلیمولار آب آبیاری( بود. گیاهان آزمایشی از نقطه نظر صفات مورفولوژیکی موردبررسی قرار گرفتند. در هر دو آزمایش نتایج بیانگر اثر مثبت ملاتونین و اندوفیت بر بهبود ویژگیهای رشدی گیاه )یک تا دو برابر( تحت تنش بهترین نتیجه رشد مشاهده شد. اکثر صفات همچون TB شوری بود. با این وجود، در شرایط بدون شوری و کاربرد عصاره آویشن و قارچ اندوفیت 20 در بالاترین میزان خود قرار داشته و نسبت به TB ارتفاع، تعداد برگ، وزن تر و خشک برگ در شرایط غیر شور و کاربرد آویشن و قارچ اندوفیت 20 پیشنهاد میشود که از عصاره گیاهان ،TB نمونه شاهد افزایش تقریبی یک و نیم برابری داشتند. باتوجه به اثرات مثبت ملاتونین و اندوفیت بهویژه 20 حاوی ملاتونین بهعنوان تیمار حفاظتی در کشت استویا در شرایط شور استفاده شود.
