خشکی یکی از مهم ترین تنش های محیطی محدود کننده تولید محصولات گیاهی در سراسر جهان محسوب می شود. یکی از راهکارهای مقابله با تنش خشکی آبیاری مجدد و ریکاوری گیاه است که منجر به بازیابی گیاه می شود. بازیابی فرایندی بیولوژیک مخصوصی است که به دنبال الگوهای مختلفی در گیاه بوجود می آید. بطوریکه بعد از تنش، گیاهان برای باقی ماندن تحت شرایط نامساعد می توانند از این فرایند استفاده نمایند. آزمایش حاضر به صورت کرتهای دو بار خرد شده (اسپلیت-اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه اجرا گردید. عوامل مورد بررسی شامل دور آبیاری 3، 5 و 8 روز یکبار (فاکتور اصلی)، تنش خشکی (عدم آبیاری) 20 و 30 روز (فاکتور فرعی) و همچنین آبیاری مجدد 4 و 8 روز (فاکتور فرعی فرعی) بود. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر تیمارهای آزمایشی بر صفات مورفو-فیزیولوژیکی و متابولیکی (شامل ارتفاع بوته، وزن خشک، محتوای نسبی آب، محتوای فنل و فلاونوئید کل، فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره، درصد اسانس و ترکیبات اصلی اسانس) گیاه مرزه جنگلی در سطح 1% معنی دار بود. همچنین، اثر متقابل سه گانه تیمارهای آزمایشی فقط بر ترکیبات اصلی اسانس در سطح 1% (Carvacrol) و 5% (Thymol و p-Cymene) معنی دار بود. بیشترین میزان Thymol (16/52%) در تیمار ترکیبی با دور آبیاری 8 روز یکبار و تنش خشکی 20 روز و آبیاری مجدد 8 روز حاصل شد، در حالیکه بیشترین (24/36%) میزان Carvacrol در تیمار ترکیبی با دور آبیاری 3 روز یکبار و تنش خشکی 30 روز و آبیاری مجدد 4 روز بدست آمد. نتایج همبستگی نشان داد که ارتفاع بوته با محتوای نسبی آب برگ (86/0=r) و عملکرد وزن خشک (61/0=r) همبستگی مثبت و معنی داری دارد. همچنین، میزان فنل و فلاونوئید کل با فعایت آنتی اکسیدانی عصاره همبستگی مثبت و معنی داری دارد. همبستگی منفی و معنی داری بین Carvacrol و Thymol و p-Cymene در تیمارهای آزمایشی مشاهده شد.
