منصور قربان پور

از دیرباز، گیاهان همواره به عنوان منابع غنی از فرآورده های طبیعی مورد توجه بوده اند. در طب سنتی از قسمت های گوناگون گیاهان برای درمان بیماری های مختلف استفاده شده است. امروزه نیز تقاضا برای گیاهان دارویی و معطر و سایر فرآورده های طبیعی در جهان رو به افزایش است. طبق برآورد سازمان جهانی، 80 درصد مردم دنیا برای مراقبت های بهداشتی اولیه خود به طور سنتی از گیاهان دارویی و تولیدات طبیعی استفاده می کنند. برخی مطالعات حاکی ازآن است که عوامل تنش زایی نظیرفلزات سنگین]22[، اشعه فرابنفش]23[ و حملات پاتوژنی]28 [ می توانند برروی میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی گیاه وهمچنین فعالیت های آنتی اکسیدانی آن موثر باشند. تنش خشکی بعنوان یک تنش غیرزیستی می تواند با القای تنش اکسیداتیو باعث فعال شدن سیستم آنتی اکسیدانی درگیاه گردد]6،9،10،23[. نتایج حاصل از این مطالعات نشان می دهند که تنش-خشکی از طریق تغییردر محتوای فنلی و فلاونوئیدی گیاهان، ویژگی های آنتی اکسیدانی آنها را تغییر می دهد. بررسی ها حاکی از آن است که گیاهان دارویی واکنش های متفاوتی نسبت به تنش خشکی در عملکرد و فعالیت آنتی اکسیدانی نظیر تولید ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی و آنتوسیانینی دارند]7،9[. ترکیبات فنلی که در مواد مؤثره گیاهان دارویی یافت می شوند به عنوان یکی از بهترین منابع آنتی اکسیدانی طبیعی مطرح می-باشند]7،12،14،19[. از جمله فواید آنتی اکسیدان ها می توان به کاهش اثرات تخریبی انواع اکسیژن واکنش گر و رادیکال های آزاد اشاره کرد. ترکیبات اخیر به مولکول های زیستی مهم نظیر پروتئین ها، لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک آسیب وارد نموده و باعث بروز بسیاری از اختلالات و بیماری ها در موجودات زنده، بویژه انسان می شوند]8[. امروزه از آنتی اکسیدان های سنتزی متعددی استفاده می شود اما به دلیل اثرات نامطلوب تغذیه ای این ترکیبات و نیز تمایل مصرف کنندگان به استفاده از ترکیبات طبیعی، استفاده از آنتی اکسیدان های طبیعی بسیار مورد توجه محققین قرار گرفته است به همین منظور تحقیقات زیادی در زمینه ارزیابی خواص آنتی رادیکالی و آنتی اکسیدانی گیاهان دارویی صورت گرفته است]5،8،12،19،22،31[.گیاه اسفرزه Plantago ovate از خانواده Plantaginaceae یک گیاه یکساله وگاهی چندساله بوده و گل آذین آن کوتاه یا متوسط، بدون ساقه مشخص و پوشیده از کرک های نرم یا دارای کرک های پراکن