علی خدیوی

در ایران، انواع زرشک به‌ویژه زرشک بی‌دانه (Berberis vulgaris var. asperma) از بعد اقتصادی‌‌-اجتماعی و زیست‌محیطی دارای اهمیت زیادی می‌باشد. این درختچه مقاوم و سازگار به‌عنوان یکی از اجزای پوشش سبز طبیعی، نقش مهمی نیز در حفاظت و جلوگیری از فرسایش خاک، در مناطق کوهستانی کشور بازی می‌کند. در پژوهش حاضر، 134 ژنوتیپ زرشک بی‌دانه از هشت منطقه در شهرستان بیرجند جمع‌آوری شد. آزمایش‌های بیوشیمیایی، به‌منظور بررسی میزان اسید آسکوربیک (ویتامین C)، اسیدیته قابل تیتراسیون، میزان فنل، آنتی‌اکسیدان، آنتوسیانین و مواد جامد محلول (TSS) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر کلیه صفات بیوشیمیایی مورد مطالعه با یکدیگر دارای تفاوت معنی‌دار می‌باشند که دلیل بر وجود تنوع در صفات مورد بررسی است. فنل کل دارای بیش‌ترین ضریب تغییرات بود (%28/38CV=). مواد جامد محلول (TSS) و اسیدیته قابل تیتراسیون ضریب تغییرات کم‌تر از 20 درصد داشتند، در حالیکه، آنتوسیانین، فنل کل، آنتی‌اکسیدان و اسید آسکوربیک ضریب تغییرات بالاتر از 20 درصد را داشتند. میزان مواد جامد محلول بین 15 تا 31 درصد متغیر بود. کم‌ترین مقدار اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) برابر با 15/0 و بیش‌ترین آن برابر 49/0 بود. کم‌ترین مقدار آنتوسیانین 07/0و بیش‌ترین آن 70/0 بود. دامنه تغییرات فنل کل بین 04/0تا 54/0 بود. متوسط اسید آسکوربیک بین 05/45 تا 18/180 بود. تجزیه کلاستر بر اساس صفات بیوشیمیایی، ژنوتیپ‌ها را به دو گروه اصلی تقسیم کرد. گروه اول شامل 40 ژنوتیپ و گروه دوم شامل 93 ژنوتیپ بود. در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه، ژنوتیپ‌های برما 8 و 15 بیش‌ترین آنتی‌اکسیدان را داشتند که مقدار عددی آن برابر با 54/0 بود. بنابراین، از این ژنوتیپ‌ها می‌توان در صنایع غذایی و دارویی استفاده کرد و به‌عنوان یک ژنوتیپ برتر برای برنامه‌های اصلاحی استفاده کرد.